BAB 2 : KETIDAKSAMAAN ATAU KESAMAAN? FALSAFAH DAN IDEOLOGI (BAHAGIAN 2)

PANDANGAN AHLI FALSAFAH

Zeno : Doktrin Stoicisme

• Stoicisme pada asasnya adalah satu fahaman falsafah moral yang membawa idea bahawa tuhan wujud dalam segala ciptaannya.

• Falsafah ini diasaskan oleh Zeno (334 – 262 s.m)

• Fahaman falsafah ini memperjuangkan idea kesamaan di antara manusia.

• Idea kesamaan ini terbentuk daripada kepercayaan fahaman ini terhadap sifat keteraturan dalam sesuatu ciptaan tuhan yang suci.

• Seluruh alam sejagat dipercayai dicipta dan beroperasi secara tersusun dan secara adil mengikut hukum sebab (the law of reason), iaitu mengikut kemahuan tuhan (divine reason) yang menciptanya.

• Fahaman ini juga mempercayai bahawa aspek ketuhanan wujud dalam segala ciptaannya dan oleh yang demikian manusia dilihat sebagai sebahagian daripada tuhan itu sendiri.

• Menurut kefahaman doktrin stoicisme, hukum sebab ini adalah hukum sebenar alam semula jadi dan melihat keadilan sebagai suatu unsur yang tersedia wujud dalam ciptaan tuhan.

• Fahaman stoicisme menegaskan bahawa hanya apabila manusia menggunakan pemikiran berasaskan sebab yang betul sahaja maka mereka akan sedar tentang kesamaan di antara manusia.

• Mereka juga akan sedar betapa tidak pentingnya sumber-sumber kebendaan yang hanya berfungsi dalam kehidupan manusia sebagai kuasa-kuasa yang memecah dan membeza-bezakan di antara manusia.

• Manusia harus meningkatkan martabat diri mereka dengan menggunakan pemikiran yang sempurna (perfect reason) dan menuju ke tahap yang membolehkan mereka melihat semua manusia sebagai sama.

• Kesamaan manusia yang disebutkan dalam falsafah stoicisme adalah satu pandangan yang menyerupai pandangan keagamaan, iaitu berasaskan kepercayaan terhadap kesempurnaan dan keadilan dalam segala ciptaan tuhan.

Thomas Hobbes (1588 – 1679)

• Adalah orang pertama mengemukakan satu perbincangan yang mengaitkan idea kesamaan dengan konsep perjanjian sosial (social contract).

• Menganggap keadaan kesamaan adalah sifat semula jadi manusia.

• Menurut beliau, secara semula jadi tidak ada manusia yang memiliki kedudukan sosial yang tertinggi (superior) atau yang paling rendah (inferior) meskipun beliau mengakui perbezaan boleh wujud di antara manusia dari segi kekuatan fizikal atau mental.

• Pembentukan ketidaksamaan sosial dalam masyarakat diperlihat sebagai satu keperluan untuk menyelesaikan masalah masyarakat yang dijangka timbul akibat kesamaan semula jadi.

• Ini dijelaskan menerusi dua andaian iaitu :

1. Beliau melihat kesamaan semula jadi sebagai merangkumi hak setiap orang untuk menuntut sesuatu.  Hak sedemikian boleh mewujudkan peperangan yang berterusan tanpa sebarang kawalan dalam kehidupan manusia.
2. Oleh sebab secara semula jadinya semua orang sama, maka tidak ada keistimewaan tertentu pada sesiapa pun untuk menjadi pemerintah.  

•  Walaubagaimanapun, keperluan kepada satu golongan pemerintah berdaulat adalah satu keperluan bersama oleh anggota masyarakat untuk memelihara ketenteraman dan menghindarkan atau menyelesaikan pertelingkahan dalam masyarakat.

• Keperluan ini digambarkan sebagai satu kemahuan sosial secara sukarela di kalangan anggota masyarakatd dan bukannya kerana masyarakat perlu dipimpin dengan pemikiran sesetengah orang tertentu.

• Anggota masyarakat terpaksa mengharapkan kepada satu pihak yang dipersetujui ramai untuk bertindak sebagai pemerintah.

• Ringkasnya, kewujudan golongan pemerintah dengan kewibawaan yang sah adalah akibat satu perjanjian sosial, iaitu satu persetujuan sukarela daripada individu-individu yang mempunyai kedudukan yang sama dan bebas di antara satu sama lain.

Jean Jacques Rousseau (1712 – 1778)

• Seorang ahli falsafah Perancis.

• Dalam penulisan bertajuk Discourse on the Origin and Foundation of Inequality Among Men, beliau telah membicangkan secara khusus kemunculan ketidaksamaan sosial dan cara bagaimana ia dapat diimbangi dalam pembentukan kehidupan bermasyarakat atau negara (civil society).

• Beliau membahagikan ketidaksamaan kepada dua jenis iaitu :

1. Ketidaksamaan semula jadi yang berpunca daripada perbezaan-perbezaan biologi atau fizikal di antara manusia.
2. Ketidaksamaan sosial  yang menurut beliau ia ketara berlaku dalam bidang ekonomi dan politik.

• Beliau berpendapat dalam keadaan semula jadi, iaitu di peringkat kehidupan primitif, manusia telah hidup tanpa ketidaksamaan kerana menurut beliau kemahuan-kemahuan manusia primitif tidak pernah mencapai keperluan-keperluan fizikal.

• Walau bagaimanapun, dalam proses perubahan sosial, beberapa sifat semula jadi manusia, khususnya sifat ingin memajukan diri dan kebebasan memilih telah mengubah kehidupan manusia daripada kehidupan semulajadi bercirikan kesamaan kepada kehidupan yang bercirikan ketidaksamaan.

• Beliau melihat pembentukan ketidaksamaan sosial sebagai satu tragedi yang tidak dapat dielakkan, tetapi ada masa yang sama melihatnya sebagai proses yang menghasilkan kehidupan bermasyarakat dan kerajaan.

• Menggunakan konsep perjanjian sosial sebagai satu proses yang perlu untuk mengimbangi masalah ketidaksamaan sosial.

•  Ini adalah satu persetujuan bersama di kalangan anggota masyarakat untuk mewujudkan pihak berkuasa atau kerajaan bagi melindungi hak-hak semula jadi individu, kebebasan mempertahankan kesamaan hak di antara individu.

• Beliau menganggap apa jua bentuk ketidaksamaan politik atau kewujudan pihak berkuasa yang dibentuk secara paksaan, yang diwujudkan untuk menjaga kepentingan sesetengah gologan seperti orang kaya,  sebagai bentuk ketidaksamaan yang tidak sah dan tidak bermoral.

• Bagi beliau kewibawaan kerajaan atau pembahagian kuasa politik yang sah dalam masyarakat seharusnya berasaskan pada persetujuan.

• Beliau melihat pembentuk perjanjian sosial dan kerajaan baru yang berterusan dalam perubahan sosial masyarakat sebagai cara untuk mengembalikan unsur-unsur kebebasan dan kesamaan dan sekaligus mengurangkan ketidaksamaan sosial dalam kehidupan manusia.

• Dengan kata lain, perjanjian sosial baru dicadangkan untuk mewujudkan kebebasan awam (civil liberty) bagi menggantikan kebebasan semula jadi (natural liberty) yang terpaksa dilepaskan di sampping untuk membentuk kesamaan lain dari segi undang-undang dan pertimbangan moral.